ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗ mΑΘΗΣΗ
Τόσο η θεωρία όσο και η εμπειρία έχουν αποδείξει ότι μέσα στη σχολική τάξη οι έφηβοι είναι πιο δεκτικοί στο συνεργατικό μάθημα παρά στο μάθημα που στηρίζεται στο διάλογο καθηγητή - μαθητή ή μαθητή - μαθητή που βγάζει σε κάποια συμπεράσματα - χρήσιμα βέβαια- αλλά όχι αρκετά για να βοηθήσουν το μαθητή να εποικοδομήσει τις γνώσεις του. Θα λέγαμε ότι ένας τέτοιος διάλογος όταν δεν ακολουθείται από συνεργασία εξαντλείται σε αράδιασμα απόψεων.
Συνεργατικό μάθημα είναι το μάθημα που ενώ ξεκινά από τον καθηγητή (που καλύτερα να τον ονομάζουμε από δω και πέρα συμβατικά πρώτο συνεργάτη γιατί η λέξη καθοδήγηση (<καθηγητής) δεν ακολουθείται συνειρμικά από την έννοια και την ουσία της συνεργασίας, δηλ. τι συνεργασία είναι αυτή όταν βάζει ο ένας τους άλλους να συνεργαστούν και αυτός καθοδηγεί τη συνεργασία για να βγάλει ένα αποτέλεσμα συνεργατικό !) πολύ γρήγορα περνά στα παιδιά (από δω και πέρα βασικοί συνεργάτες). Πρώτος συνεργάτης και βασικοί συνεργάτες ανάλογα με το αν βρούνε τους κώδικες επικοινωνίας τους εύκολα ή λιγότερο εύκολα μετατρέπονται αργά ή λιγότερο αργά σε μια ομάδα με πλήρη ισοτιμία όπου κάθε ένας έχει και νιώθει την υποχρέωση να βοηθά τον άλλον, να εργάζονται μαζί, να φιλτράρουν την εργασία τους και να την αξιολογούν. Συνεπώς, ένας πρώτος στόχος της συνεργατικής μάθησης είναι οι χαρακτηρισμοί πρώτος και βασικοί να εξαλειφθούν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα.
Οι συνεργάτες αποτελούν μια μεγάλη ομάδα (20-30 άτομα) και αυτή η ομάδα μπορεί να δουλέψει σε διάφορα επίπεδα, με εναλλασσόμενους ρόλους, ανάλογα με το θέμα και τις ικανότητες ή την προσωπικότητα του κάθε συνεργάτη. Δίνεται η δυνατότητα της δημιουργίας μικρών ομάδων 4 -5-6 ατόμων που όμως δε μένουν για πολύ καιρό σταθερές στη σύστασή τους ή μικρότερων ομάδων (2 ατόμων). Αυτές οι ομάδες ταυτόχρονα νιώθουν ότι ανήκουν στη μεγαλύτερη και συχνά ξαναγυρίζουν σε αυτή όταν τελειώσουν την εργασία τους ή όταν έχει κολλήσει η δουλειά τους ή θέλουν να παρατηρήσουν τι κάνουν οι άλλοι. Η συνεργατική μάθηση μάλιστα μπορεί να πάρει και τη μορφή "ένας μαθητής- ένας δάσκαλος" είτε μέσα στην τάξη είτε από απόσταση με τη χρήση των νέων τεχνολογιών.
Εξ ορισμού οι συνεργάτες δεν έχουν το ίδιο επίπεδο γνώσεων, τα ίδια ενδιαφέροντα ή τα ίδια ταλέντα. Εξ ορισμού οι συνεργάτες δεν είναι εξίσου ικανοί να συνεργαστούν ή να βοηθούν ή να συγκεντρώνονται στην εργασία. Δηλαδή η ομάδα έχει ποικιλομορφία. Όμως η ομάδα εξ ορισμού έχει κυρίως κοινά χαρακτηριστικά : τόπο , χρόνο, στόχους γενικούς και επιμέρους, κίνητρα, υλικό, πρόσβαση σε αυτό (διαφοροποίηση ως προς την ευκολία στην πρόσβαση υπάρχει πάντως). Όλα αυτά τα γνωρίζει ο πρώτος συνεργάτης αλλά τα γνωρίζουν ή τα υποψιάζονται και οι βασικοί συνεργάτες. Γι' αυτό όσο καλύτερα επικοινωνούν μεταξύ τους τόσο αποτελεσματικότερα ο ένας ρυθμίζει τη δουλειά του άλλου γιατί ξέρει που είναι καλός ή που δεν είναι καλός.
Αυτές οι λειτουργίες βέβαια στη σύγχρονη ελληνική τάξη δύσκολα θα λέγαμε ότι αυτοματοποιούνται. Η συνεργασία δεν έχει προχωρήσει όσο θα έπρεπε σε κανένα επίπεδο. Θέλει κόπο για να υλοποιήσει κανείς σε μια τέτοιου είδους συνεργατική μέθοδο μάθησης. Δεν πρόκειται για μικρές ομάδες που εργάζονται για ένα αποτέλεσμα και βαθμολογούνται. Έχουμε δει ότι σε αυτές τις ομάδες τα χαρακτηριστικά της ατομικής εργασίας είναι ισχυρά και καλύπτουν την ομαδική - συνεργατική δουλειά (ο καθένας κάνει το δικό του κομμάτι- ατομικά- και το προσθέτει στο σύνολο!). Στην ουσία η μορφή της συνεργασίας στην οποία βασιζόμαστε εδώ αφορά μια μεγάλη ομάδα - τάξη με ισότιμα μέλη που ο καθένας κάνει ό,τι μπορεί για την πραγματοποίηση των στόχων. Κατά περίσταση μπορούν να υπάρξουν μικρότερες ομάδες αλλά δε σημαίνει ότι αυτές έχουν σταθερά μέλη ή μένουν στεγανές.
Δεν είναι ανέφικτο πάντως και στο ελληνικό σχολείο να "δουλευτεί" , τουλάχιστον σε ένα μάθημα, μια τάξη ως ομάδα. Είναι πιθανό οι σχέσεις των συνεργατών να έχουν αποκτήσει ποιοτικά χαρακτηριστικά σε προηγούμενα χρόνια (όπως αμοιβαία εμπιστοσύνη, αλληλοσεβασμό, αλληλοσυμπάθεια) και σε μια δεδομένη στιγμή να προσπαθήσει ο πρώτος συνεργάτης να ξεκινήσει την προσπάθεια σύστασης ομάδας. Το πιο δύσκολο είναι για τον πρώτο συνεργάτη να νιώσει ισότιμος, δηλαδή να πιστέψει ότι το μάθημα δεν είναι δικό του αλλά όλης της τάξης, έπειτα μέτριας δυσκολίας είναι η αποδοχή του πρώτου συνεργάτη ως ισότιμου από τους βασικούς (τα παιδιά δεν τον βαθμολογούν - η βαθμολόγηση και τα διαγωνίσματα δεν έχουν θέση σε αυτό το μοντέλο γενικά - στο τέλος του τριμήνου) και πιο εύκολο για τους βασικούς συνεργάτες να πιστέψουν ότι ο καθένας τους μπορεί να προσφέρει στο σύνολο για να επιτευχθεί ο στόχος. Αυτό πρέπει να μας προβληματίσει: ο πρώτος συνεργάτης δεν εξισώνεται, δεν μπορεί να εξισωθεί σε μια τέτοια διαδικασία, λόγω ηλικίας, εμπειριών και γνώσεων. Το ίδιο συμβαίνει όμως και για τους υπόλοιπους. Κανείς δεν είναι ίδιος μέσα στην τάξη και δε θα πει και θα κάνει τα ίδια πράγματα. Είναι όλοι όμως ίσης αξίας (τιμής) ως συνεργάτες και μέλη μιας ομάδας και αξιολογούν και αξιολογούνται ισότιμα δηλ. ως μέλη άξια να προσφέρουν είτε γνώση είτε γνώμη είτε καινοτομία είτε συνεργατικότητα είτε επικοινωνία.
Είναι, λοιπόν, η φυσική επαφή και η συνεργασία μέσα στην τάξη αναντικατάστατες γιατί εδραιώνουν τις καλές σχέσεις και χαρακτηρίζουν τους ρόλους μεταξύ των μελών της ομάδας, που φυσικά είναι διαφορετικοί. Η τάξη όμως δε νοείται ως ένα αποστειρωμένο και σφραγισμένο εργαστήρι. Αυτό είναι αφύσικο. Είναι τελικά ο τόπος ενός προγραμματισμένου ραντεβού, δυο με τρεις φορές την εβδομάδα ενώ παράλληλα οι σχέσεις, οι εργασίες και οι απορίες δουλεύονται και εκτός από αυτήν, από το σπίτι ή από το χώρο αναψυχής ή από τη βιβλιοθήκη... από απόσταση, με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Ο τόπος αυτός είναι βέβαια μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο του σχολείου, ενός θεσμού πολυσύνθετου και πολυσήμαντου. Άρα, δεν είναι τυχαία η επιλογή του τόπου.
Ο Η/Υ, το tablet, το κινητό τηλέφωνο μπορούν να νοηθούν ως μέσα που θα συμβάλλουν στην προσπάθεια αυτή της συνεργασίας κυρίως εκτός τάξης - χωρίς να αποκλείονται και μέσα στην τάξη. Διαδικτυακές εκπαιδευτικές συνεργατικές πλατφόρμες είναι δυνατό να διευκολύνουν την εργασία και την επικοινωνία αφού μπορούν να "ανοίξουν" για όλους για να προσθέσουν ή να αφαιρέσουν ή να διορθώσουν ή να σχολιάσουν ή να αναρωτηθούν ή να αξιολογήσουν την όλη προσπάθεια. Το ότι ξέρουν οι συνεργάτες ότι ο ιστοχώρος αυτός τους ανήκει και μπορούν να βρουν εκεί υλικό επιστημονικό, πληροφοριακό, οπτικοακουστικό ή γραπτό, δρα ενθαρρυντικά και διεγερτικά - καθώς το ηλεκτρονικό μέσον το κατέχουν καλύτερα και το νιώθουν δικό τους- και παράλληλα ανακουφιστικά - καθώς δε χρειάζεται να προβληματίζεται ο μαθητής που δεν πρόλαβε να κρατήσει σημειώσεις ή δύσκολα συγκρατεί όσα έγιναν μέσα στην τάξη. Έχει αποδειχτεί ότι παιδιά που μέσα στην τάξη είναι λιγότερο ενεργητικά και πιο δύσκολα μπορούν να επικοινωνήσουν με τους άλλους, όταν τους δίνεται η ευκαιρία να σχολιάσουν εκτός τάξης ένα γεγονός (π.χ. ιστορικό) ξεπερνάνε την ντροπαλοσύνη τους μέσα στα ηλεκτρονικά fora / blogs.
Και το κυριότερο: τα μέσα αυτά της τεχνολογίας μπορούν να πραγματοποιήσουν την "ένας προς έναν" διδασκαλία για κάθε ένα συνεργάτη ξεχωριστά (κάθε συνεργάτης μπορεί να είναι και δάσκαλος και μαθητής). Γυρνάμε δηλαδή στην κατ' οίκον διδασκαλία παλαιότερων ετών και προσπαθούμε να φύγουμε από το μοντέλο ένα καθηγητής προς τριάντα μαθητές; Ναι, αλλά με μια βασική διαφορά: η τεχνολογία είναι πιο δημοκρατική, αφού καθένας μπορεί να έχει το δάσκαλο στο σπίτι.
Τα σχολικά βιβλία (π.χ. Ιστορία στο Λύκειο) δεν είναι "φτιαγμένα" για να δημιουργούνται ομάδες στην τάξη. Απέχουν από αυτό που είπαμε στην αρχή για το τι η θεωρία και η πράξη έχουν αποδείξει. Συνεπώς προκύπτει μια ερώτηση: να καταργήσουμε το βιβλίο; Η άποψή μας είναι ότι το σκεπτικό του και η πολλή πληροφορία δε βοηθούν. Κρατάμε το βιβλίο- κάποια σημεία κυρίως του βιβλίου- και οργανώνουμε τη συνεργατική μας μέθοδο στη γραμμή του βιβλίου. Συγκεκριμένα για το βιβλίο της Ιστορίας του Αρχαίου Κόσμου της Α' Λυκείου αυτό είναι δυνατό να γίνει γιατί η ύλη που πρέπει να διδαχτεί διατηρεί μια ενότητα - τουλάχιστον σε ένα ευρύ και απαιτητικό κεφάλαιο ("Αρχαίοι Έλληνες").
Το βασικό λοιπόν που πρέπει να μάθουν οι μαθητές θα το βρούμε στις σελίδες κυρίως 76- 114 (αλλά γιατί όχι και 65 - 114 και 127-9 και 140-151). Το βιβλίο δίνει πληροφορίες για την πορεία της οργάνωσης των ανθρώπων που ζουν στην Ανατολική Μεσόγειο σε σύνολα. Κεντρικό σημείο και τονισμένο είναι η οργάνωση των Ελλήνων σε σύστημα πόλης- κράτους. Η γέννηση, η ακμή και η παρακμή. Επιπλέον, τι προηγείται (φυλετικό κράτος) και τι έπεται (βασίλεια ελληνικού και ανατολικού τύπου) σε οργανωτική δομή της πόλης- κράτους. Γύρω από αυτόν τον άξονα κινούνται σε αδρές γραμμές, όχι πάντα καλά οργανωμένα από το συγγραφέα, οι μετακινήσεις των φύλων μέχρι την οριστική εγκατάσταση, η κοινωνία, το πολίτευμα και οι μορφές του (σε σχέση και με τις κοινωνικές αλλαγές), η εξέλιξη της τέχνης, η πορεία της φιλοσοφικής σκέψης.
Πιο αποσπασματικά δίνονται από την αφήγηση του βιβλίου τα παρακάτω:
Η Αίγυπτος: το μάθημα χρειάζεται απαραίτητα χάρτη. Κεντρικό σημείο : θεοκρατικό κράτος. Η οικονομία (γεωργία), η θρησκεία, η γραφή, οι επιστήμες, τα αρχιτεκτονήματα, οι μάχες, οι εμφύλιοι γυρίζουν γύρω από αυτό.Πρόδρομες αφηγήσεις: τέχνη μινωική- αιγαιακή.
Η Ρώμη: κεντρικός άξονας : βασιλεία--> δημοκρατία (αριστοκρατική) --> Ηγεμονία-->Απόλυτη μοναρχία . Η καταγωγή, η κοινωνική διαστρωμάτωση, η πολιτική οργάνωση, τα αξιώματα, οι αγώνες για αλλαγή πολιτεύματος, τα πρόσωπα, οι εμφύλιοι, ο στρατός, η διοίκηση, το δίκαιο, ο χριστιανισμός πλαισιώνουν τις μεταβάσεις από την μια εποχή στην άλλη.
Το τελευταίο κεφάλαιο είναι πολύ αποσπασματικό και δύσκολο. Ο μαθητής δεν αντιλαμβάνεται πώς πηγαίνουμε από τη μια εποχή στην άλλη και "χάνεται" σε ένα αράδιασμα πληροφοριών. Προτείνουμε να αποφορτιστεί από τις λεπτομέρειες, να επικεντρωθεί στο σχήμα "πρόσωπα-αξιώματα" που εκπροσωπούν την μετάβαση από το ένα πολίτευμα στο άλλο", δηλαδή : Λατίνοι- Ετρούσκοι, πατρίκιοι - πληβείοι, Οκταβιανός, Διοκλητιανός -Μ. Κων/νος- Ιουστινιανός.
Από αυτή τη δικιά μας παραδοχή ως αφετηρία θα γίνει μια προσπάθεια οργάνωσης της ύλης του μαθήματος και της διδασκαλίας με μεθόδους συνεργατικές και παράλληλα στηρίζοντας το μάθημα με ασκήσεις, παιχνίδια και συζήτηση εκτός τάξης, με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Θα ακολουθούμε κάθε φορά τη σειρά των ιστορικών πληροφοριών του βιβλίου αλλά όπου χρειάζεται θα γίνονται αναδρομικές κυρίως και λιγότερο πρόδρομες αναφορές σε άλλα σημεία του βιβλίου.
Συνεργατικό μάθημα είναι το μάθημα που ενώ ξεκινά από τον καθηγητή (που καλύτερα να τον ονομάζουμε από δω και πέρα συμβατικά πρώτο συνεργάτη γιατί η λέξη καθοδήγηση (<καθηγητής) δεν ακολουθείται συνειρμικά από την έννοια και την ουσία της συνεργασίας, δηλ. τι συνεργασία είναι αυτή όταν βάζει ο ένας τους άλλους να συνεργαστούν και αυτός καθοδηγεί τη συνεργασία για να βγάλει ένα αποτέλεσμα συνεργατικό !) πολύ γρήγορα περνά στα παιδιά (από δω και πέρα βασικοί συνεργάτες). Πρώτος συνεργάτης και βασικοί συνεργάτες ανάλογα με το αν βρούνε τους κώδικες επικοινωνίας τους εύκολα ή λιγότερο εύκολα μετατρέπονται αργά ή λιγότερο αργά σε μια ομάδα με πλήρη ισοτιμία όπου κάθε ένας έχει και νιώθει την υποχρέωση να βοηθά τον άλλον, να εργάζονται μαζί, να φιλτράρουν την εργασία τους και να την αξιολογούν. Συνεπώς, ένας πρώτος στόχος της συνεργατικής μάθησης είναι οι χαρακτηρισμοί πρώτος και βασικοί να εξαλειφθούν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα.
Οι συνεργάτες αποτελούν μια μεγάλη ομάδα (20-30 άτομα) και αυτή η ομάδα μπορεί να δουλέψει σε διάφορα επίπεδα, με εναλλασσόμενους ρόλους, ανάλογα με το θέμα και τις ικανότητες ή την προσωπικότητα του κάθε συνεργάτη. Δίνεται η δυνατότητα της δημιουργίας μικρών ομάδων 4 -5-6 ατόμων που όμως δε μένουν για πολύ καιρό σταθερές στη σύστασή τους ή μικρότερων ομάδων (2 ατόμων). Αυτές οι ομάδες ταυτόχρονα νιώθουν ότι ανήκουν στη μεγαλύτερη και συχνά ξαναγυρίζουν σε αυτή όταν τελειώσουν την εργασία τους ή όταν έχει κολλήσει η δουλειά τους ή θέλουν να παρατηρήσουν τι κάνουν οι άλλοι. Η συνεργατική μάθηση μάλιστα μπορεί να πάρει και τη μορφή "ένας μαθητής- ένας δάσκαλος" είτε μέσα στην τάξη είτε από απόσταση με τη χρήση των νέων τεχνολογιών.
Εξ ορισμού οι συνεργάτες δεν έχουν το ίδιο επίπεδο γνώσεων, τα ίδια ενδιαφέροντα ή τα ίδια ταλέντα. Εξ ορισμού οι συνεργάτες δεν είναι εξίσου ικανοί να συνεργαστούν ή να βοηθούν ή να συγκεντρώνονται στην εργασία. Δηλαδή η ομάδα έχει ποικιλομορφία. Όμως η ομάδα εξ ορισμού έχει κυρίως κοινά χαρακτηριστικά : τόπο , χρόνο, στόχους γενικούς και επιμέρους, κίνητρα, υλικό, πρόσβαση σε αυτό (διαφοροποίηση ως προς την ευκολία στην πρόσβαση υπάρχει πάντως). Όλα αυτά τα γνωρίζει ο πρώτος συνεργάτης αλλά τα γνωρίζουν ή τα υποψιάζονται και οι βασικοί συνεργάτες. Γι' αυτό όσο καλύτερα επικοινωνούν μεταξύ τους τόσο αποτελεσματικότερα ο ένας ρυθμίζει τη δουλειά του άλλου γιατί ξέρει που είναι καλός ή που δεν είναι καλός.
Αυτές οι λειτουργίες βέβαια στη σύγχρονη ελληνική τάξη δύσκολα θα λέγαμε ότι αυτοματοποιούνται. Η συνεργασία δεν έχει προχωρήσει όσο θα έπρεπε σε κανένα επίπεδο. Θέλει κόπο για να υλοποιήσει κανείς σε μια τέτοιου είδους συνεργατική μέθοδο μάθησης. Δεν πρόκειται για μικρές ομάδες που εργάζονται για ένα αποτέλεσμα και βαθμολογούνται. Έχουμε δει ότι σε αυτές τις ομάδες τα χαρακτηριστικά της ατομικής εργασίας είναι ισχυρά και καλύπτουν την ομαδική - συνεργατική δουλειά (ο καθένας κάνει το δικό του κομμάτι- ατομικά- και το προσθέτει στο σύνολο!). Στην ουσία η μορφή της συνεργασίας στην οποία βασιζόμαστε εδώ αφορά μια μεγάλη ομάδα - τάξη με ισότιμα μέλη που ο καθένας κάνει ό,τι μπορεί για την πραγματοποίηση των στόχων. Κατά περίσταση μπορούν να υπάρξουν μικρότερες ομάδες αλλά δε σημαίνει ότι αυτές έχουν σταθερά μέλη ή μένουν στεγανές.
Δεν είναι ανέφικτο πάντως και στο ελληνικό σχολείο να "δουλευτεί" , τουλάχιστον σε ένα μάθημα, μια τάξη ως ομάδα. Είναι πιθανό οι σχέσεις των συνεργατών να έχουν αποκτήσει ποιοτικά χαρακτηριστικά σε προηγούμενα χρόνια (όπως αμοιβαία εμπιστοσύνη, αλληλοσεβασμό, αλληλοσυμπάθεια) και σε μια δεδομένη στιγμή να προσπαθήσει ο πρώτος συνεργάτης να ξεκινήσει την προσπάθεια σύστασης ομάδας. Το πιο δύσκολο είναι για τον πρώτο συνεργάτη να νιώσει ισότιμος, δηλαδή να πιστέψει ότι το μάθημα δεν είναι δικό του αλλά όλης της τάξης, έπειτα μέτριας δυσκολίας είναι η αποδοχή του πρώτου συνεργάτη ως ισότιμου από τους βασικούς (τα παιδιά δεν τον βαθμολογούν - η βαθμολόγηση και τα διαγωνίσματα δεν έχουν θέση σε αυτό το μοντέλο γενικά - στο τέλος του τριμήνου) και πιο εύκολο για τους βασικούς συνεργάτες να πιστέψουν ότι ο καθένας τους μπορεί να προσφέρει στο σύνολο για να επιτευχθεί ο στόχος. Αυτό πρέπει να μας προβληματίσει: ο πρώτος συνεργάτης δεν εξισώνεται, δεν μπορεί να εξισωθεί σε μια τέτοια διαδικασία, λόγω ηλικίας, εμπειριών και γνώσεων. Το ίδιο συμβαίνει όμως και για τους υπόλοιπους. Κανείς δεν είναι ίδιος μέσα στην τάξη και δε θα πει και θα κάνει τα ίδια πράγματα. Είναι όλοι όμως ίσης αξίας (τιμής) ως συνεργάτες και μέλη μιας ομάδας και αξιολογούν και αξιολογούνται ισότιμα δηλ. ως μέλη άξια να προσφέρουν είτε γνώση είτε γνώμη είτε καινοτομία είτε συνεργατικότητα είτε επικοινωνία.
Είναι, λοιπόν, η φυσική επαφή και η συνεργασία μέσα στην τάξη αναντικατάστατες γιατί εδραιώνουν τις καλές σχέσεις και χαρακτηρίζουν τους ρόλους μεταξύ των μελών της ομάδας, που φυσικά είναι διαφορετικοί. Η τάξη όμως δε νοείται ως ένα αποστειρωμένο και σφραγισμένο εργαστήρι. Αυτό είναι αφύσικο. Είναι τελικά ο τόπος ενός προγραμματισμένου ραντεβού, δυο με τρεις φορές την εβδομάδα ενώ παράλληλα οι σχέσεις, οι εργασίες και οι απορίες δουλεύονται και εκτός από αυτήν, από το σπίτι ή από το χώρο αναψυχής ή από τη βιβλιοθήκη... από απόσταση, με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Ο τόπος αυτός είναι βέβαια μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο του σχολείου, ενός θεσμού πολυσύνθετου και πολυσήμαντου. Άρα, δεν είναι τυχαία η επιλογή του τόπου.
Ο Η/Υ, το tablet, το κινητό τηλέφωνο μπορούν να νοηθούν ως μέσα που θα συμβάλλουν στην προσπάθεια αυτή της συνεργασίας κυρίως εκτός τάξης - χωρίς να αποκλείονται και μέσα στην τάξη. Διαδικτυακές εκπαιδευτικές συνεργατικές πλατφόρμες είναι δυνατό να διευκολύνουν την εργασία και την επικοινωνία αφού μπορούν να "ανοίξουν" για όλους για να προσθέσουν ή να αφαιρέσουν ή να διορθώσουν ή να σχολιάσουν ή να αναρωτηθούν ή να αξιολογήσουν την όλη προσπάθεια. Το ότι ξέρουν οι συνεργάτες ότι ο ιστοχώρος αυτός τους ανήκει και μπορούν να βρουν εκεί υλικό επιστημονικό, πληροφοριακό, οπτικοακουστικό ή γραπτό, δρα ενθαρρυντικά και διεγερτικά - καθώς το ηλεκτρονικό μέσον το κατέχουν καλύτερα και το νιώθουν δικό τους- και παράλληλα ανακουφιστικά - καθώς δε χρειάζεται να προβληματίζεται ο μαθητής που δεν πρόλαβε να κρατήσει σημειώσεις ή δύσκολα συγκρατεί όσα έγιναν μέσα στην τάξη. Έχει αποδειχτεί ότι παιδιά που μέσα στην τάξη είναι λιγότερο ενεργητικά και πιο δύσκολα μπορούν να επικοινωνήσουν με τους άλλους, όταν τους δίνεται η ευκαιρία να σχολιάσουν εκτός τάξης ένα γεγονός (π.χ. ιστορικό) ξεπερνάνε την ντροπαλοσύνη τους μέσα στα ηλεκτρονικά fora / blogs.
Και το κυριότερο: τα μέσα αυτά της τεχνολογίας μπορούν να πραγματοποιήσουν την "ένας προς έναν" διδασκαλία για κάθε ένα συνεργάτη ξεχωριστά (κάθε συνεργάτης μπορεί να είναι και δάσκαλος και μαθητής). Γυρνάμε δηλαδή στην κατ' οίκον διδασκαλία παλαιότερων ετών και προσπαθούμε να φύγουμε από το μοντέλο ένα καθηγητής προς τριάντα μαθητές; Ναι, αλλά με μια βασική διαφορά: η τεχνολογία είναι πιο δημοκρατική, αφού καθένας μπορεί να έχει το δάσκαλο στο σπίτι.
- ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ.
Τα σχολικά βιβλία (π.χ. Ιστορία στο Λύκειο) δεν είναι "φτιαγμένα" για να δημιουργούνται ομάδες στην τάξη. Απέχουν από αυτό που είπαμε στην αρχή για το τι η θεωρία και η πράξη έχουν αποδείξει. Συνεπώς προκύπτει μια ερώτηση: να καταργήσουμε το βιβλίο; Η άποψή μας είναι ότι το σκεπτικό του και η πολλή πληροφορία δε βοηθούν. Κρατάμε το βιβλίο- κάποια σημεία κυρίως του βιβλίου- και οργανώνουμε τη συνεργατική μας μέθοδο στη γραμμή του βιβλίου. Συγκεκριμένα για το βιβλίο της Ιστορίας του Αρχαίου Κόσμου της Α' Λυκείου αυτό είναι δυνατό να γίνει γιατί η ύλη που πρέπει να διδαχτεί διατηρεί μια ενότητα - τουλάχιστον σε ένα ευρύ και απαιτητικό κεφάλαιο ("Αρχαίοι Έλληνες").
Το βασικό λοιπόν που πρέπει να μάθουν οι μαθητές θα το βρούμε στις σελίδες κυρίως 76- 114 (αλλά γιατί όχι και 65 - 114 και 127-9 και 140-151). Το βιβλίο δίνει πληροφορίες για την πορεία της οργάνωσης των ανθρώπων που ζουν στην Ανατολική Μεσόγειο σε σύνολα. Κεντρικό σημείο και τονισμένο είναι η οργάνωση των Ελλήνων σε σύστημα πόλης- κράτους. Η γέννηση, η ακμή και η παρακμή. Επιπλέον, τι προηγείται (φυλετικό κράτος) και τι έπεται (βασίλεια ελληνικού και ανατολικού τύπου) σε οργανωτική δομή της πόλης- κράτους. Γύρω από αυτόν τον άξονα κινούνται σε αδρές γραμμές, όχι πάντα καλά οργανωμένα από το συγγραφέα, οι μετακινήσεις των φύλων μέχρι την οριστική εγκατάσταση, η κοινωνία, το πολίτευμα και οι μορφές του (σε σχέση και με τις κοινωνικές αλλαγές), η εξέλιξη της τέχνης, η πορεία της φιλοσοφικής σκέψης.
Πιο αποσπασματικά δίνονται από την αφήγηση του βιβλίου τα παρακάτω:
Η Αίγυπτος: το μάθημα χρειάζεται απαραίτητα χάρτη. Κεντρικό σημείο : θεοκρατικό κράτος. Η οικονομία (γεωργία), η θρησκεία, η γραφή, οι επιστήμες, τα αρχιτεκτονήματα, οι μάχες, οι εμφύλιοι γυρίζουν γύρω από αυτό.Πρόδρομες αφηγήσεις: τέχνη μινωική- αιγαιακή.
Η Ρώμη: κεντρικός άξονας : βασιλεία--> δημοκρατία (αριστοκρατική) --> Ηγεμονία-->Απόλυτη μοναρχία . Η καταγωγή, η κοινωνική διαστρωμάτωση, η πολιτική οργάνωση, τα αξιώματα, οι αγώνες για αλλαγή πολιτεύματος, τα πρόσωπα, οι εμφύλιοι, ο στρατός, η διοίκηση, το δίκαιο, ο χριστιανισμός πλαισιώνουν τις μεταβάσεις από την μια εποχή στην άλλη.
Το τελευταίο κεφάλαιο είναι πολύ αποσπασματικό και δύσκολο. Ο μαθητής δεν αντιλαμβάνεται πώς πηγαίνουμε από τη μια εποχή στην άλλη και "χάνεται" σε ένα αράδιασμα πληροφοριών. Προτείνουμε να αποφορτιστεί από τις λεπτομέρειες, να επικεντρωθεί στο σχήμα "πρόσωπα-αξιώματα" που εκπροσωπούν την μετάβαση από το ένα πολίτευμα στο άλλο", δηλαδή : Λατίνοι- Ετρούσκοι, πατρίκιοι - πληβείοι, Οκταβιανός, Διοκλητιανός -Μ. Κων/νος- Ιουστινιανός.
Από αυτή τη δικιά μας παραδοχή ως αφετηρία θα γίνει μια προσπάθεια οργάνωσης της ύλης του μαθήματος και της διδασκαλίας με μεθόδους συνεργατικές και παράλληλα στηρίζοντας το μάθημα με ασκήσεις, παιχνίδια και συζήτηση εκτός τάξης, με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Θα ακολουθούμε κάθε φορά τη σειρά των ιστορικών πληροφοριών του βιβλίου αλλά όπου χρειάζεται θα γίνονται αναδρομικές κυρίως και λιγότερο πρόδρομες αναφορές σε άλλα σημεία του βιβλίου.